Απαντήσεις  στις ερωτήσεις της Συνέντευξης

 

 

1. κ. Παπαχριστοδούλου πού γεννηθήκατε και ποιες είναι οι μουσικές σας καταβολές;

 

Γεννήθηκα στη Σάμο, στην κωμόπολη των Μυτιληνιών, το 1968, όπου και παρακολούθησα τη βασική εκπαίδευση. Μεγάλωσα μέσα σε ένα περιβάλλον με έντονο το μουσικό στοιχείο. Οι καταβολές της οικογένειάς μου είναι μουσικές. Ο πατέρας μου Νικόλαος, λαϊκός τραγουδιστής σε λαϊκή τοπική ορχήστρα. Οι παππούδες μου επίσης μουσικοί. Ο ονομαστός στη Σάμο Πυθαγόρας Παπαχριστοδούλου, έπαιζε βιολί, σαντούρι και ακορντεόν επί πολλά χρόνια σε διάφορες λαϊκές κομπανίες. Ο άλλος μου παππούς Μιλτιάδης Γεωργίου, ήταν ψάλτης μέχρι τα βαθιά του γεράματα στο χωριό Πύργος της Σάμου.

Αυτό όμως που έπαιξε τον πλέον καταλυτικό ρόλο για την ενασχόλησή μου με την Βυζαντινή μουσική ήταν το εκκλησιαστικό περιβάλλον της κωμόπολης των Μυτιληνιών. Στην πατρίδα μου υπήρχαν μέχρι και πριν από λίγα χρόνια 6 ενοριακοί ναοί με 6 ιερείς και  12 ψάλτες. Φαινόμενο  ίσως μοναδικό για την Ελλάδα να υπάρχει τόσο μεγάλο ποσοστό ενοριακών Ναών σε σχέση με τους κατοίκους (2.600).

Αλλά η μεγαλύτερη ευλογία στη ζωή μου ήταν ο ιερέας της ενορίας μου. Ο π. Λουκάς Γιαννιός. Αυτός με παρέλαβε από τα παιδικά μου χρόνια και μεγάλη υπομονή και αγάπη κατάφερε να με κάνει ψάλτη. Πρόκειται για έναν από τους καλιφωνότερους  ιερείς της Σάμου με εξαιρετική γνώση της Βυζαντινής μουσικής. Έτσι κατάφερα να αναλάβω το αριστερό αναλόγιο της Οσίας Ματρώνης των Μυτιληνιών από το Γυμνάσιο μέχρι και την ηλικία των 17 ετών όπου τελείωσα το Λύκειο και έφυγα για σπουδές στην Αθήνα.

 

Ποιες είναι οι σπουδές και η μετέπειτα πορεία σας στο χώρο της Μουσικής;

 

Μετά το Λύκειο αναχώρησα για την Αθήνα όπου συνέχισα τις σπουδές μου στο Εθνικό Ωδείο κοντά στο μεγάλο Σάμιο καθηγητή και Πρωτοψάλτη Χρήστο Χατζηνικολάου. Πήρα το Δίπλωμα της Βυζαντινής Μουσικής και αμέσως διορίστηκα Καθηγητής του Εθνικού Ωδείου στο παρ/μα της Αγ. Παρασκευής όπου και διδάσκω επί 17 συναπτά έτη. Παράλληλα έκανα σπουδές στην Ευρωπαϊκή Μουσική και το Κλασικό Τραγούδι. Πήρα έτσι το Πτυχίο Αρμονίας. Δούλεψα επίσης επί ένα χρόνο στη χορωδία της Ελληνικής Ραδιοφωνίας (ΕΡΤ) και συμμετείχα σε παραγωγές του Μεγάρου Μουσικής.

Στα πλαίσια των μουσικών μου δραστηριοτήτων είμαι διορισμένος Πρωτοψάλτης επί 20 χρόνια στον ιερό Ναό Πρ. Ηλία του δήμου Αγίας Παρασκευής όπου και διδάσκω Βυζαντινή Μουσική στην Ενοριακή Νεανική Εστία. Επίσης έχω ιδρύσει τη χορωδία «Βυζαντινές Φωνές» η οποία συμμετείχε σε δύο Φεστιβάλ του Εξωτερικού (Πολωνία, Ρωσία)  και την Παραδοσιακή χορωδία του Δήμου Γλυκών Νερών.

Εσχάτως είχα την μεγάλη τιμή να διαδεχθώ το Χρήστο Χατζηνικολάου στην Προεδρία του Πανελληνίου Συνδέσμου Ιεροψαλτών «Ρωμανός ο Μελωδός και Ιωάννης ο Δαμασκηνός». Ενώ είμαι εκλεγμένος Αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Ιεροψαλτικών Συλλόγων Ελλάδος.

Παράλληλα, με τη μουσική μου δραστηριότητα ακολούθησα και τον Θεολογικό κλάδο. Τελείωσα την Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Αθηνών στην οποία ευτύχησα να διδάξω επί ένα χρόνο Βυζαντινή Μουσική.  Είμαι επίσης πτυχιούχος της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

 

*Πως βλέπεις τη θέση της βυζαντινής μουσικής στην Ελλάδα σήμερα?

 

3.                                             Η Βυζαντινή Μουσική σήμερα βρίσκεται σε μια φάση αναγέννησης. Βρίσκεται, ας μου επιτραπεί η λέξη, στη μόδα.  Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται παγκόσμια  μία μεγάλη στροφή στις παραδόσεις και τις ρίζες κάθε λαού μετά τον κορεσμό που επέφερε η τεχνολογία και ο μοντερνισμός. Η Εκκλησιαστική Μουσική αποτελεί ένα ιδιαίτερο χώρο έρευνας και μελέτης καθώς για αιώνες εξελίσσεται μέσα στην Εκκλησία. Πολλές φορές η παραγνωρισμένη παράδοση ανακαλύπτεται εκ νέου και χαρίζει στον ερευνητή εξαιρετικές συγκινήσεις. Υπάρχουν σήμερα δύο τμήματα Βυζαντινής Μουσικολογίας στα Πανεπιστήμια  της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης καθώς και πλήθος σχολών Βυζαντινής Μουσικής, Ωδεία  και  Βυζαντινές χορωδίες.  Πρόκειται για χώρους μέσα στους οποίους συντελείται ένα θαύμα. Το μεγαλείο του Βυζαντινού πολιτισμού αποκαθαρμένο από τα  κόμπλεξ του διαφωτισμού ξαναβρίσκει τη χαμένη του δόξα μέσα από την αναβίωση κάθε πτυχής των Βυζαντινών τεχνών και οπωσδήποτε της Μουσικής. Τουλάχιστον στην Αθήνα ένα μεγάλο πλήθος νέων ανθρώπων σπουδάζουν τη Βυζαντινή  Μουσική και αποδεικνύουν περίτρανα ότι αυτού του είδους η μουσική δεν είναι για το Μουσείο.

*Νομίζεις ότι θα μπορούσε να εξελιχθεί μέσα στο πνεύμα της εποχής μας ή θα παραμείνει έτσι όπως είναι σήμερα, δηλαδή άκαμπτη και δογματική?

 

4.                                             Η λέξη άκαμπτη μου φαίνεται υπερβολική και ο δογματισμός προδιαθέτει σε κάτι αρνητικό.  Όπως προείπα σήμερα ανακαλύπτουμε εκ νέου αυτό το θησαυρό της παράδοσης. Συνηθίσαμε να ακούμε, κυρίως στην επαρχία, τους απλούς και ολιγογράμματους ψάλτες  να αποδίδουν, πολλές φορές με ανυπόφορο τρόπο, τους θαυμάσιους ύμνους των εκκλησιαστικών μας ακολουθιών. Σίγουρα αυτό δεν απηχεί το μεγαλείο της Βυζαντινής Μουσικής. Αυτή η πενία δημιουργεί την εντύπωση της ακαμψίας και του ξεπερασμένου.  Αν ακούσει κανείς σήμερα τις επαγγελματικές χορωδίες που καλούνται πλέον στο εξωτερικό για να προβάλλουν τη Βυζαντινή Μουσική  παράδοση μπορεί να καταλάβει ότι αυτό που ακούει συνήθως σαν κακοποιημένη ψαλμωδία απέχει πολύ από το μεγαλείο μιας τέχνης που δοξάστηκε επί 1000 και πλέον έτη.

 

*Ακούμε στις εκκλησίες διάφορες εκτελέσεις της εκκλησιαστικής (βυζαντινής) μουσικής είτε από ψάλτες είτε από χορωδίες. Ποιό είδος θεωρείται το καλύτερο?

 

 

5.                                             Η Εκκλησιαστική μας μουσική είναι μονοφωνική σε αντίθεση με την πολυφωνική Ευρωπαϊκή. Αυτό δίνει τη δυνατότητα σε ένα μόνο ψάλτη να εκτελεί τους ύμνους κατά τις ιερές ακολουθίες. Η μοναδική αρμονική επένδυση που δέχεται η Βυζαντινή μουσική είναι το «ισοκράτημα». Οπωσδήποτε η χορωδιακή εκτέλεση δίνει πιο πλούσιο άκουσμα. Ο ψάλτης μόνος του πρέπει να διαθέτει εξαιρετικό φωνητικό ταλέντο για να κρατήσει τον πιστό προσηλωμένο κατά τη διάρκεια της ακολουθίας, κάτι που δεν ισχύει για την πλειοψηφία. Δεν μπορούμε όμως να παραγνωρίσουμε τις φιλότιμες προσπάθειες πολλών ψαλτών που ουσιαστικά κρατούν σε λειτουργία πολλούς ναούς κυρίως μικρών χωριών. Οπωσδήποτε η χορωδιακή εκτέλεση με καλές φωνές και συνοδεία ισοκρατημάτων δημιουργεί άλλη αίσθηση. Αυτό είναι ζητούμενο όμως ακόμα και για ναούς των Αθηνών. Θεωρώ ότι η χορωδιακή ερμηνεία είναι σαφώς καλύτερη από τη μονωδία. Όταν μάλιστα ο χοράρχης είναι προικισμένος με φωνητικό τάλαντο μπορεί να εναλλάσσει τα χορωδιακά μέλη με μονωδίες και τότε μιλάμε ίσως για την πλέον ιδανική κατάσταση.

 

*Η ψαλτική τέχνη  είναι εύκολη ή δύσκολη? Τι ικανότητες απαιτεί? Τι θα έλεγες στα νέα παιδιά που θα ήθελαν να ασχοληθούν με τη τέχνη αυτή?

 

 

6.                                             Κάποτε ρώτησαν τον μεγάλο πρωτοψάλτη Κωνσταντίνο Πρίγγο τι προσόντα χρειάζεται να έχει κάποιος για να γίνει καλός ψάλτης. Αυτός απάντησε: «τρία πράγματα! φωνή, φωνή, φωνή»! Σίγουρα το πρώτο προσόν είναι η σωστή και καλή φωνή. Ο ψάλτης όμως για να είναι μια ολοκληρωμένη καλλιτεχνική προσωπικότητα χρειάζεται ειδικές πολύχρονες σπουδές πάνω στη Βυζαντινή Μουσική αλλά και την Ευρωπαϊκή. Επίσης καλό θα ήταν ο ψάλτης να έχει επαρκείς γραμματικές γνώσεις κατάλληλες ώστε να κατανοεί πρώτα ο ίδιος τα λειτουργικά κείμενα   και κατόπιν να  αποδίδει εκτός από τη μουσική και το νόημα των στίχων. Μην ξεχνάμε ότι ο ψάλτης εκπροσωπεί τον πιστό λαό μέσα στην Εκκλησία και παράλληλα κουβαλάει μια παράδοση αιώνων. Χρειάζεται σεβασμός και προς τις δύο ιδιότητες. Όσον  αφορά  τα νέα παιδιά έχω να πω ότι σήμερα η ενασχόληση με τη Βυζαντινή Μουσική τουλάχιστον στις μεγάλες πόλεις έχει και ικανοποιητικά οικονομικά οφέλη. Υπάρχουν πολλοί νέοι, Πτυχιούχοι του Πανεπιστημίου  που βγάζουν τα προς το ζην από την ψαλτική δραστηριότητα. Οι μεγάλοι δε Ναοί ασφαλίζουν τους ψάλτες στο ΙΚΑ και έτσι μπορεί κανείς να κατοχυρώσει και συνταξιοδοτικό δικαίωμα ως ψάλτης. Πέρα όμως κι απ’ όλα αυτά, η ενασχόληση με την ψαλτική είναι μεράκι, πάθος και «αρρώστια», με την καλή έννοια. Αυτό εξαρτάται πρώτα από το ταλέντο αλλά και από τους δασκάλους οι οποίοι θα το αναδείξουν. Χωρίς τον κατάλληλο δάσκαλο δεν μπορεί να γίνει τίποτα. Τελειώνοντας θα ήθελα να παρακαλέσω τις «ΡΙΖΕΣ» να ασχοληθούν σε κάποιο φύλο με την πλούσια ψαλτική παράδοση των Μυτιληνιών. Μια κωμόπολη με 6  ενορίες και ανάλογους ψάλτες αλλά και μουσικούς ιερείς έχει να πει πολλά για την ψαλτική τέχνη και τους λειτουργούς της. Ευχαριστώ και πάλι ελπίζοντας σε μια μελλοντική συνεργασία.